Tháng 5 trở những niềm xưa về cùng một mùa Sấu Hà Nội

Bất chợt có một ngày đi ngang qua những tán Sấu Hà Nội quen thuộc mà không còn được hít hà thứ hương tình yêu thoang thoảng nữa, tôi nhận ra rằng Sấu đã kết trái rồi. Và sẽ chẳng lâu nữa để được nhìn thấy thứ quả vàng ruộm như thế – QUẢ SẤU CHÍN.

Sấu là thứ quả rất đặc trưng của một số tỉnh phía Bắc mà đặc Đặc Biệt là Hà Nội. Không phải tự nhiên mà quả Sấu có tên trong những món đặc sản không thể thiếu trong nét văn hóa ẩm thực Hà Nội. Sấu Hà Nội trái to, tròn, vỏ nhẵn, bề mặt lác đác gai nhỏ như mụn nước, gốc sấu xù xì, cổ thụ, có nhưng thân cây sấu dễ phải đến 2 người mới ôm xuể. Bạn có thể bắt gặp những cây sấu rất lớn ở những con phố như: Phan Đình Phùng, Trần Hưng Đạo, Trần Phú, Quán Sứ,…Có những cây sấu cao đến 30 mét xum xuê giữa lòng Thành Phố và là hình ảnh gắn liền với nét đẹp cổ kính của Hà Nội. Nhiều thế hệ người Hà Nội sinh ra và lớn lên với rất nhiều những kỉ niệm tuổi thơ gắn liên với cây Sấu. Tôi cũng may mắn là một trong những thế hệ có nhiều kỉ niệm với thứ Quả này.

Nhớ ngày bé, Nhà tôi nằm trong con ngõ nhỏ ở một Phố nhỏ yên tĩnh và đầy nét cổ kính còn nguyên kiến trúc Pháp thuộc Quận Hoàn Kiếm. Phố Thợ Nhuộm ( Ngày xưa còn gọi là Hàng Bông Ruộm ). Sở dĩ gọi là phố Thợ Nhuộm là bởi nơi đây ngày xưa là là con phố tập trung những người Thợ làm nghề ” Nhuộm “. Tới thời tôi sinh ra thì không còn thứ Nghề đấy nữa.

Mỗi khi được nghỉ Hè thì cũng bắt đầu vào mùa sấu. Tháng 5 Hà Nội với biết bao cung bậc cảm xúc đối với đám trẻ con chúng tôi. Cảm xúc háo hức, rạo rực chờ đợi từng giây từng phút tiếng Trống bế giảng vang lên báo hiệu bắt đầu những ngày Hè rong chơi quên ngày tháng mà chẳng bao giờ trong đầu phải nghĩ đến sách vở, học hành. Ngoài sắc hồng của Phượng Vĩ, sắc tím của Bằng Lăng còn cả một thứ vẻ đẹp giản dị ẩn mình giữa lòng Thành Phố đó là Hoa Sấu. Hoa sấu có hương thơm đặc trưng, không nồng nàn như Hoa Sữa, không khoe sắc kiêu sa như Hoa Phượng, Hoa Bằng Lăng. Hoa Sấu khiêm nhường núp mình sau những tán lá non vươn tít tận trên cao mà phải ngẩng mặt lên tìm kiếm rất kĩ mới nhận ra chúng đang nhung nhúc chen nhau xen kẽ dưới làn trời xanh biêng biếc. Nếu ai đã từng lang thang trên những con đường Hà Nội về đêm trong tiết trời mát mẻ khi sương xuống. Những cánh hoa li li màu trắng vàng vương trên tóc, đó là Hoa Sấu. Một mùi hương man mát, ngọt nhẹ thoang thoảng len lỏi qua những hàng cây, tán lá rồi nhẹ nhàng đậu trên sống mũi, thì đó chính là Hương Hoa Sấu. Một trong những hương thơm được ví như là chất xúc tác của Tình Yêu. Chỉ cần một cái nắm tay, một ánh nhìn e ấp, một bờ vai dịu dàng, THẾ LÀ YÊU! Một tình yêu đôi lứa, một tình yêu Hà Nội.

Lại nói về lũ trẻ con chúng tôi. Kể cũng lạ! Ngày xưa thiếu thốn cái gì cũng tự làm. Để phục vụ cho thú vui đi bắt Ve Sầu vào buổi đêm, đứa nào cũng tự trang bị cho mình một chiếc đèn dầu tự chế vì đèn pin ngày xưa là thứ xa xỉ với tụi trẻ. Nguyên liệu thì sẵn lắm nhé vì nhà ai chả có bếp dầu. Thế là một lọ mực Cửu Long bằng thuỷ tinh đã dùng hết mực được trưng dụng, bấc đèn được cắt bấc bếp dầu luồn vào trong lọ mực để nhô lên một đoạn ngắn, sau đó đổ dầu vào lọ mực là có 1 chiếc đèn dầu oách xà lách. Thế rồi cả lũ rủ nhau trèo tường vào bên trong khu Toà Án ( nay là Toà Án Nhân Dân Tối Cao ) nằm ở phố Lý Thường Kiệt. Trong khuôn viên toà oán thì cơ man nào là cây Sấu và cây Quế to vật vã. Tối đến là lũ Ve Sầu rủ nhau bò xuống dưới những thân Sấu cổ thụ để lột xác. Chỉ việc soi đèn đi một vòng quanh thân cây, lũ trẻ con chúng tôi chỉ việc bắt từng chú cho vào lon sữa bò mang theo. Ve nhiều đến nỗi đứa nào cũng có phần mà chẳng phải ra về trắng tay. Bắt Ve chán chê mê mỏi rồi thì cả lũ quay sang đi tách quế ở thân cây Quế trong Toà Án, lại ” thu thủ ” ngọn ” Đèn Dầu Cửu Long ” leo lét đi soi từng gốc quế. Mà thân cây quế không phải hễ cứ tách là ăn ngay được đâu nhé. Thớ quế phải dài và mỏng thì đích thị là loại ăn được, cay xé lưỡi, còn loại to và dầy cho lên mồm nhai chỉ hơi có mùi quế, còn lại thì xồm xộp và mủn ra trong mồm, ăn đến phát kinh tởm lợn. Ai đời lũ trẻ chúng tôi ăn Quế nhiều đến nỗi đứa nào cũng từng dính chưởng Lỗ Mũi Ăn Trầu, máu cam chảy tè le vì nóng trong người.

Bất chợt có một ngày đi ngang qua những tán Sấu quen thuộc mà không còn được hít hà thứ hương tình yêu thoang thoảng nữa, tôi nhận ra rằng Sấu đã kết trái rồi. Thêm một cơn mưa rào đêm qua lại khiến tôi ngơ ngác, bần thần như vừa mới mất đi một thứ gì đó rất đỗi thân thuộc. Những trái Sấu non nớt không chịu nổi trận mưa mùa hạ đã rụng lả tả dưới gốc cây. Tôi chợt hiểu! Sự kết thúc cũng là lúc bắt đầu cho một khởi đầu mới, một sức sống mới, một hương vị mới vẫn thuộc về tôi, thuộc về Hà Nội. Cứ nghĩ ngợi mơ hồ tha thẩn mãi, giật mình bất chợt ngước mắt lên. Những chùm Quả Sấu đã chi chít, xum xuê tự bao giờ! Trái nào trái nấy to đùng ngã ngửa nhìn trông rất bắt mắt. Mọi người cứ bảo khi Sấu ra quả thì chả còn thứ Hương gì! Ai bảo là quả sấu xấu xí không có hương? Mỗi khi lũ trẻ chúng tôi nghển mặt lên giời nhìn những chùm Sấu đung đưa trong nắng thì đứa nào đứa nấy nước miếng đã túa ra hết cả. Đứa ít thì nuốt nước bọt ừng ực, đứa nhiều thì thềm hoa một bước mà ” dãi ” hoa mấy hàng. Cắt nghĩa cho dễ hiểu thì hương vị của Sấu phải nhìn và tưởng tượng là đang đưa quả Sấu vào mồm, kê hai hàm răng vào và cắn cái ” rộp ” khiến quả Sấu vỡ ra làm đôi. Mà chỉ có lũ trẻ con háu ăn như bọn tôi mới hiểu được đấy là hương vị ” Nước Dãi “

Mà thú thật khi ăn quả sấu xanh thì trải qua nhiều cung bậc cảm xúc thú vị đặc biệt thật. Sấu xanh chua mà không gắt như quả Chanh, quả Chấp, khi ăn với muối sẽ thấy chua man mát, nghiến hai hàm răng lại sẽ thấy tiếng xin xít phát ra, vị chan chát cộng với vị mặn của muối trên đầu lưỡi sẽ khiến bạn rùng mình một cách khoan khoái:)).

Nói thì vậy thôi, lũ trẻ chúng tôi thích ăn quả Sấu chín hơn. Nhưng quả sấu chín thì hiếm lắm nhé bởi lẽ ngay từ khi còn xanh bọn trẻ đã tay gậy tay sào chọc rụng cho bằng hết rồi còn đâu. Lại thêm cánh lái buôn thu hoạch ráo đem bỏ mối ngoài chợ hoặc bán lại cho mấy bà hàng nước về dầm cho chín rồi dùng dao xắt vòng quanh không một nét đứt nào tạo nên hình thù bông hoa rất đẹp mắt, đem trộn với muối và đường thế là thành món sấu dầm chua ngọt bầy bán kiếm tiền mưu sinh. Quả Sấu chín hoạ hoằn chỉ có ở quê tôi. Bác tôi không ” trảy ” khi còn xanh mà để sấu chín cây rồi bán cả cây cho lái buôn. Lâu lâu tôi cũng được Bác giấu giếm hái trộm của ” Cánh Lái ” một ít rồi gửi lên Thành Phố cho tôi ăn. Bởi vậy tôi mới nói là sấu chín cây rất hiếm, mà hương vị cũng khác hẳn với sấu chín ” dấm “. Sấu chín cây ăn mềm môi, không bị ” sượng “, vị ngọt nhiều chua ít, thơm và dính tay, nếu để cả vỏ vẫn còn chút vị chát và đương nhiên không thiếu được vị man mát. Cảm giác ăn một trái sấu chín cây chấm muối ớt xong mút mát ngón tay thật là tuyệt vời biết bao.

Mùa Sấu đến, quả sấu nhiều vô kể, đi đâu cũng thấy sấu, người người sấu, nhà nhà sấu. Mùa hè với cốc nước sấu ngâm đường tỉnh người, canh sấu chua thịt băm Mẹ nấu, rau muống luộc cũng phải có vài quả sấu bỏ vào cho có vị chua và nước không bị xanh, nồng, rồi cả ô mai sấu,…Nói chung là Sấu ăn vào tâm trí người Hà Nội đến nỗi, những thằng thanh niên lêu lổng, không chịu học hành tử tế cũng bị các Cụ rủa: ” Cái ngữ thằng trèo me trèo Sấu như mày thì Chó nó lấy, không có tương lai chờ mong đâu con ạ “.

Tôi đã yêu Sấu, yêu nơi tôi sinh ra và lớn lên thế đấy. Chỉ bắt gặp hình ảnh của một trái sấu cũng đã khơi gợi lại biết bao kỉ niệm tuổi thơ tôi với ” THÀNH PHỐ TÌNH YÊU VÀ NỖI NHỚ “. Mỗi hình ảnh là một kí ức ngọt ngào để rồi chúng vỡ oà thành những mảnh ghép cuộc đời. Để mỗi lần hoài niệm tôi lại nhặt nhạnh những mảnh ghép ấy, phủi sạch lớp ” Bụi Thời Gian ” rồi sắp xếp chúng một cách ngay ngắn và trang trọng nhất trong tâm trí của mình.

Đêm! nằm nghe bài hát mà trước đây tôi rất yêu thích của Cố nhạc sĩ Thanh Tùng. Từng câu từng chữ cứ dập dờn, da diết:

” Gió nhớ gì, ngẩn ngơ ngoài hiên

Mưa nhớ gì, thì thầm ngoài hiên

Bao đêm tôi đã một mình nhớ em

Đêm nay, tôi lại một mình “

Nhớ quá tuổi thơ tôi với hương hoa Sấu, với những quả sấu lăn lóc nựng trong bụng áo. Nhớ quá con ngõ nhỏ với lũ trẻ ngày xưa.

Giờ này chắc đứa còn, đứa mất, đứa vẫn ở lại đứa đi xa. Nhưng dù có ở đâu, ở một thế giới “thực hư” nào đi chăng nữa. Tôi tin! Sẽ chẳng có đứa nào quên được MÙA SẤU HÀ NỘI mà về!

Đặt vé máy bay đi Hà Nội, hẹn hò nhau mùa sấu chín!

Tác giả: Khương Tiên Sinh.